Magiczne podróże z Krzysztofem

Uzbekistan w pigułce

Autor: Natalia Jurkiewicz

Uzbekistan jest jednym z najatrakcyjniejszych krajów Azji Centralnej – chlubą państwa jest dziedzictwo historyczne, wyjątkowe walory przyrodnicze oraz niezwykła w dzisiejszych czasach gościnność Uzbeków. Wszystko to jest ogromną zachętą dla podróżników, którzy poszukują wrażeń przyprawionych nutą orientu. Podróżując po Uzbekistanie, wielokrotnie poczujemy historyczny klimat Jedwabnego Szlaku, którego drogami podążali niegdyś kupcy z wszelakimi towarami.

Uzbekistan jest jednym z największych państw regionu Azji Centralnej – jego powierzchnia wynosi 447 400 km² (dla porównania – Polska ma powierzchnię 322 575 km²). Kraj zamieszkiwany jest przez około 35 milionów mieszkańców, niespełna 90% z nich to Uzbekowie, pozostałe 10% stanowią Tadżycy, Kazachowie czy Rosjanie. Uzbekistan jest najludniejszym z krajów Azji Centralnej. Dzieje kraju zostały ukształtowane przez wielkie imperia – kraj był wielokrotnie przejmowany, terytoria włączane, parcelowane, później odbijane, co wiązało się z nieustanną migracją wielu ludów, z których część przesiedlała się dalej, a część pozostawała, budując wielokulturowy tygiel. Ostatnimi, którzy przejęli władzę nad Uzbekistanem i włączyli kraj we wspólnotę ZSRR, byli bolszewicy – zwolennicy ateizmu, chcący wykorzenić wiekową wiarę w islam. Niepodległy Uzbekistan został ogłoszony 31 sierpnia 1991 roku przez Najwyższą Radę Uzbeckiej SRR, a później potwierdzono niepodległość poprzez referendum.

Uzbekistan na mapie, flaga państwowa i banknoty.

Uzbekistan jest jednym z dwóch na świecie państw podwójnie śródlądowych (drugim jest Liechtenstein) – nie ma dostępu do morza, podobnie jak wszystkie graniczące z nim państwa, którymi są Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Afganistan i Turkmenistan. Powierzchnia Uzbekistanu jest w znacznej większości płaska – w krajobrazie dominują pustynie i stepy, największą pustynią jest Kyzyl-Kum i zajmuje powierzchnię 298 tys. km²! Klimat Uzbekistanu to podzwrotnikowy klimat kontynentalny. W związku z pustynno-stepowym krajobrazem, w kraju są długie, ciepłe lata i krótkie, mroźne zimy.

Stolicą Uzbekistanu jest Taszkent, będący jednocześnie największym miastem oraz centrum politycznym, kulturalnym, przemysłowym, naukowym i gospodarczym. Dla odwiedzających Uzbekistan, Taszkent jest pierwszym miejscem doświadczania kraju – linie lotnicze międzynarodowych operatorów lądują na płycie Międzynarodowego Portu Lotniczego imienia Isloma Karimova, oddalonego od centrum stolicy o 12 kilometrów. Przez miasto przepływa rzeka Chirchiq, a w oddali majaczy pas górski Tienszan. Stolica Uzbekistanu uznawana jest za jedno z najnowocześniejszych miast Azji Środkowej, a warto podkreślić, że w 1966 roku zostało niemal całkowicie zniszczone przez trzęsienie ziemi o skali 5,2 w skali Richtera. Taszkent zdaje się być miastem młodym – znajdziemy tutaj dwie nowoczesne linie metra, szerokie ulice, po których obok samochodów mkną niezliczone marszrutki, nowoczesne aleje i nowe budynki, jednak historia jego powstania datowana jest na parę tysięcy lat wstecz.

Językiem urzędowym Uzbekistanu jest uzbecki, należący do grupy języków tureckich. W języku uzbeckim słychać silny wpływ języka perskiego, funkcjonują także zapożyczenia arabskie i rosyjskie. W większości miejsc na terenie kraju można porozumieć się również po rosyjsku. Z uzbecką młodzieżą można próbować porozumieć się po angielsku, choć nasze próby mogą spotkać się z przeczącym kręceniem głową, stąd warto znać choć kilka słów i zwrotów po rosyjsku czy uzbecku. Podstawowe grzecznościowe zwroty po uzbecku to np.:

  • dzień dobry – assalomu alaykum (ассалому алайкум)
  • do widzenia – xayr (хайр)
  • dziękuję – rahmat (раҳмат)
  • proszę (kiedy coś daję) – marhamat (марҳамат)

Oficjalną walutą w Uzbekistanie jest sum (UZS), wprowadzony do obiegu 1 lipca 1994 roku, zastępując uprzednią walutę – rubla Związku Radzieckiego. Słowo „sum” (uzb. сўмso‘m) znaczy „czysty”. Cena 1 UZS na dzień 07.09.2024 r. wynosi 0,0003 PLN.

Wiodącą religią w Uzbekistanie jest islam, a jego wyznawcy szacowani są na około 90% społeczeństwa. Podobnie jednak jak w innych krajach Azji Centralnej, związek z islamem ma podłoże silnie kulturowe i znacząco różni się od restrykcyjnego jego postrzegania, jak ma to miejsce np. w Afganistanie czy Arabii Saudyjskiej. Część Uzbeków, deklarujących się jako muzułmanie, nie praktykuje islamu, choć obchodzą święta, praktykują ceremonie czy obrzędy zgodnie z tradycją muzułmańską. W Uzbekistanie daleko szukać islamskich fundamentalistów, nie mniej jednak wiara stanowi bardzo ważny element życia mieszkańców kraju.