Natalia Jurkiewicz

Grabarka jest niewielką wsią opodal Siemiatycz, miejscowości na trasie Drohiczyn – Hajnówka. Wioska słynie z najważniejszego w Polsce miejsca czczonego przez wyznawców prawosławia – Świętej Góry Grabarki. Na szczycie wzgórza, które znajduje się w środku lasu, znajduje się niewielka, murowana i oszalowana drewnem cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego, która otoczona jest z trzech stron tysiącami krzyży – drewnianych, kamiennych, metalowych, prostych, z ornamentami i ozdobami – szacuje się, że jest ich ponad 12 tysięcy. Każdy z krzyży jest wyjątkowy, bez względu na wielkość (zdarzają się maleńkie i potężne, kilkumetrowe) czy materiał wykonania. Krzyże z Góry Grabarki są symbolem głębokiej wiary, intencji, prośby, podziękowania czy obietnicy. Oprócz drewnianej cerkwi, na wzgórzu znajdują się również Monaster św. Marty i Marii (prawosławny żeński klasztor), funkcjonujący od 1947 roku, cerkiew Ikony Matki Bożej “Wszystkich Strapionych Radość” z 1950 roku oraz prawosławny cmentarz, a także tzw. cerkiew domowa, w której siostry z monasteru modlą się w okresie jesienno-zimowym. Cerkiew Ikony Matki Bożej została zbudowana w kilka lat po założeniu monasteru – siostry bardzo marzły podczas modlitw w pozbawionej źródła ogrzewania cerkwi Przemienienia Pańskiego. W niewielkiej, drewnianej cerkwi znajdował się piec kaflowy, a za budynkiem ulokowano kilka cel, w których mieszkały siostry. Maleńka cerkiew domowa pw. Zaśnięcia Matki Bożej w domu klasztornym służy siostrom do wieczornych i porannych wspólnych modlitw, a także nabożeństw w okresach, kiedy zima przynosi srogie temperatury.

Początek istnienia Świętej Góry wiązany jest z epidemią cholery, która panowała na tym obszarze w 1710 roku. Legenda głosi, że starzec w nocy doznał olśnienia i objawienia, jakoby ratunkiem przed szalejącą zarazą miało być niewielkie wzgórze nieopodal Siemiatycz. Bezsilni wobec śmiertelnej choroby ludzie, z którymi starzec podzielił się swoim widzeniem, ruszyli na wzgórze z drewnianymi krzyżami, a kiedy tam dotarli – obmywali ciała w niewielkim źródle u stóp wzgórza, jednocześnie wznosząc modły o uwolnienie od zarazy. Pośród osób obmywających ciała w źródle miały zdarzać się przypadki uzdrowień. Kroniki parafii prawosławnej w Siemiatyczach wskazują, że w podróż na wzgórze wyruszyć miało około 10 000 ludzi, którzy byli jeszcze na siłach. Cholera miała później zelżeć, a lokalna ludność uniknęła śmierci, dzięki czemu wzgórze zostało uznane za wyjątkowe i święte miejsce, na którym wzniesiono niewielką, drewnianą kapliczkę, a później cerkiew. Do dziś źródełko uznaje się za cudowne, a wodę, która z niego wypływa za uzdrawiającą i leczącą trapiące ludzi choroby. Osoby odwiedzające Świętą Górę często zabierają ze sobą słoiczki czy butelki, aby napełnić je wodą z przeznaczeniem dla siebie lub cierpiących bliskich.

Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego, którą widzimy od razu po wejściu na wzgórze, liczy sobie niespełna 30 lat – w 1990 roku wybuchł ogromny pożar dotychczasowego budynku, który po 8 latach został odbudowany w dziś znanym kształcie. Obfitująca w tragedie polska historia – zabory, dwie wojny światowe czy komunizm nie dotknęły Grabarki, ówczesną świątynię zniszczył jeden człowiek – pożar był wynikiem celowego podpalenia. Siostry z Grabarki za cud uznają, że w trakcie pożaru ocalały dwie ikony i Ewangelia, która spoczywała na prestole (słowo prestoł dosłownie znaczy „Tron Boży”, jest w cerkwi miejscem, na którym w Najświętszym Sakramencie Eucharystii przebywa jak na Tronie Sam Bóg – Król Chwały), który został strawiony przez ogień, a święta księga z niego spadła i przetrwała okryta piaskiem. Ogień pożaru był tak intensywny, że stopił dzwony i wszystko poza wspomnianymi wyżej ikonami i Ewangelią.

Święta Góra Grabarka w dniach 18-19 sierpnia, kiedy przypada święto Przemienienia Pańskiego, jest celem pielgrzymek wyznawców prawosławia z całego kraju i nie tylko. Pielgrzymi przybywający na uroczyste obchody, zgodnie z wiekową już tradycją, niosą ze sobą krzyże wotywne, różańce i inne przedmioty, które po poświęceniu, umieszczane są wokół świątyni. Jeśli przyjrzeć się krzyżom, to zobaczymy często wyryty napis “Spasi i Sochrani” („Zbaw i zachowaj”) bądź „Nika” („Zwycięzca”).

Miejsce jest otwarte dla zwiedzających, których prosi się o godne zachowanie. Do cerkwi pw. Przemienienia Pańskiego można wejść w dni powszednie od godziny 10:00 do 17:00, jeżeli nie odbywa się nabożeństwo – wtedy należy poczekać na jego zakończenie, w soboty od 11:00 do 17:00 oraz niedziele od 13:00 do 17:00. Wskazana cerkiew i przyległe krzyże to jedyne miejsce na Górze, które udostępniane jest do zwiedzania – pozostałe cerkwie oraz monaster są zamknięte dla odwiedzających, stanowiąc intymne i duchowe miejsce służących tam sióstr. Pod wzgórzem znajduje się bezpłatny parking, na którym często spotkamy lokalnych mieszkańców oferujących własne wyroby – miody, sękacze, mrowiska czy ziołowe nalewki.

O czym warto pamiętać wybierając się na Świętą Górę Grabarkę i chcąc wejść do cerkwi?

Odwiedzający powinni mieć całkowicie zakryte ramiona oraz nogi. Zakazane jest robienie zdjęć i filmów w środku, osoby odwiedzające powinny zachować ciszę, nie dotykać także znajdujących się w cerkwi przedmiotów.

Święta Góra Grabarka dla każdego odwiedzającego jest miejscem wyjątkowym – bez względu na wyznawaną religię, po pokonaniu kamiennych schodów wiodących na wzgórze, można odczuć spokój, tajemnicę i mistycyzm tego miejsca.