Historia ormiańskiej brandy ArArAt sięga 1887 roku, a jej nazwa wywodzi się od masywu wulkanicznego Ararat, na którym – jak podaje Biblia – spoczęła arka Noego po zakończeniu potopu. Na zboczach Araratu znajdowała się wcześniej wioska, która według wierzeń powstała w miejscu założenia przez Noego pierwszej winnicy. Wskutek erupcji owego wulkanu wioska wraz z pobliską kaplicą i klasztorem została zniszczona w 1840 roku. Zgodnie z lokalną tradycją Arka Noego nadal spoczywa na szczycie Araratu, jednak – aby uszanować wolę Boga – nikt nie powinien jej oglądać. Po zmianie historycznych granic góra Ararat znajduje się obecnie na terytorium Turcji, a z niej rozpościera się widok na punkt, w którym zbiegają się granice Turcji, Armenii i Iranu[1].

Pomysłodawcami i innowatorami trunku są dwaj kuzyni: Vasily Tairov i Nerses Tairyan. Założona przez nich firma, Yerevan Brandy Company, rozpoczęła produkcję przy użyciu klasycznej francuskiej technologii[2]. W 1899 roku kuzyni sprzedali swoją fabrykę dużej firmie rosyjskiego pochodzenia – Shustov and Sons. Dzięki większym możliwościom włączyła ona do produkcji Mkrticha Musinyantsa, słynnego mistrza blendingu, który stworzył vintage brandy o nazwie Fine Champagne Select. Trunek ten otrzymał Grand Prix na jednej z międzynarodowych wystaw w Paryżu, co umożliwiło firmie nazywanie jej produktu koniakiem, choć wcześniej przywilej ten zarezerwowany był wyłącznie dla alkoholu produkowanego w okolicach francuskiej miejscowości Cognac[3].

Erywańska fabryka brandy jako pierwsza przeszła w ręce państwa podczas nacjonalizacji winnic w 1920 roku. Wraz z przeniesieniem do nowego budynku w 1953 roku otrzymała ona również swoją nową i pozostającą w użyciu nazwę „Yerevan Brandy Company”. Historyczna fabryka kontynuuje tradycyjny sposób produkcji brandy do dziś[4].

Podczas konferencji jałtańskiej w 1945 roku Józef Stalin poczęstował Winstona Churchilla ArArAtem. Ormiańska brandy bardzo przypadła Churchillowi do gustu. Z tego powodu Stalin poinstruował sowieckiego ambasadora, aby wysyłać skrzynkę brandy ArArAt, czyli 12 butelek, każdego miesiąca do zafascynowanego jej smakiem Churchilla. Według córki Churchilla, Sary, jej ojciec spożywał ArArAt od 1945 roku aż do swojej śmierci w 1965 roku[5].

Po powstaniu Unii Europejskiej prawo do używania nazwy „koniak” dla produkowanych trunków oficjalnie przyznano tylko tym pochodzącym z regionu Cognac we Francji. W ten sposób Armenia w 2013 roku utraciła możliwość nazywania produkowanego alkoholu koniakiem czy rosyjską wersją tego słowa – „kanyak”. Również w pozostałych regionach Francji zmieniono nazewnictwo produktów z koniaku na brandy[6].

W 1998 roku firma Yerevan Brandy Company została wykupiona przez Pernod Ricard – ogromne przedsiębiorstwo, które dziś produkuje i dystrybuuje alkohole w skali globalnej. Dzięki temu ormiański trunek eksportowany był ówcześnie do co najmniej 30 krajów, zyskując jeszcze większą popularność.[7] Pernod Ricard wynegocjował używanie nazwy „ArArAt” jako wyłącznej nazwy własnej, co stało się przyczyną protestów ormiańskiej opozycji. Uważano bowiem, że cena, za którą wykupiono nazwę (30 milionów dolarów), była zbyt niska w stosunku do skali używania nazwy, z której zrezygnować musieli inni wytwórcy.[8]

Wiele czynników wpływa na smak i jakość winogron używanych do produkcji brandy. Do produkcji ArArAtu używane są wyłącznie lokalnie hodowane odmiany, takie jak Voskehat czy Garandmak, a zbiory tych owoców trwają tylko przez kilka tygodni. Rolnicy ręcznie zbierają najlepsze owoce po osiągnięciu przez nie odpowiedniego poziomu cukru. W fabryce ponownie sprawdzana jest jakość winogron, po czym trafiają one do pras pneumatycznych. W wyniku fermentacji tłoczony sok zamienia się w winny materiał, gotowy do poddania go procesowi destylacji, który zmienia surowiec w słynne brandy. Ormiański ArArAt przechodzi przez destylację pierwotną i wtórną, nabierając swoich charakterystycznych cech i przygotowując się do procesu dojrzewania. Beczki używane do leżakowania trunku produkowane są z drewna dębu kaukaskiego, natomiast bazą do produkcji beczek mogą stać się tylko drzewa, które osiągnęły wiek co najmniej 70 lat. Każda z beczek wykonywana jest ręcznie, a wszystkie procesy potrzebne do jej wykonania mogą zająć aż kilka lat. Trunek dojrzewa w beczkach przez co najmniej trzy lata. Następnym, a zarazem jednym z najważniejszych elementów procesu powstawania ArArAtu jest blendowanie. Polega ono na mieszaniu brandy w różnym wieku oraz pochodzącej z różnych odmian winogron, by stworzyć nowe, złożone smaki. Na produkcję alkoholi wpływ ma wiele czynników, dlatego trunki w tym samym wieku mogą znacznie się od siebie różnić. Aby wydobyć prawdziwy smak ArArAtu, do jego produkcji używana jest woda pochodząca ze źródła Katnakhbyur. Po procesie blendowania trunek ponownie poddaje się leżakowaniu w beczkach, aby ostatecznie stał się prawdziwym, słynnym ormiańskim ArArAtem[9].

W murach budynku słynnej fabryki, leżącej na brzegu rzeki Harzdan w Erywaniu znajduje się muzeum ArArAt. Głównymi atrakcjami są podróż z przewodnikiem, możliwa do odbycia po angielsku, rosyjsku, francusku, niemiecku czy ormiańsku, dotycząca historii oraz produkcji trunku, oraz degustacja różnych rodzajów słynnej brandy. Yerevan Brandy Company pozostaje jedynym na świecie producentem autentycznej brandy ArArAt[10].

---

[1] Mount Ararat, „Britannica”, https://www.britannica.com/place/Mount-Ararat, 13.08.2023.

[2] Jacki, All About Armenian Brandy: Delicious, but it’s not Cognac, „Cognac Expert Blog”, 9.07.2020, https://blog.cognac-expert.com/what-is-armenian-brandy/, 13.08.2023.

[3] E. Tseng, Ararat, the spirit of Armenia, „Parts Unknown”, 16.05.2018, https://explorepartsunknown.com/armenia/ararat-the-spirit-of-armenia/, 13.08.2023.

[4] ArArAt Brandy, „Quality Fruit Wines”, https://www.qualitywines.gr/index.php/en/history/14-ararat-brandy, 13.08.2023.

[5] A. Guzelian, Winston Churchill and His Love for ‘Ararat’ Brandy, „Armenian National Committee of America”, https://anca.org/winston-churchill-and-his-love-for-ararat-brandy/, 13.08.2023.

[6] ArArAt Brandy…

[7] Jacki, All About Armenian Brandy...

[8] T. Heins, Armenian Brandy and Cognac – A source of disagreement, „Spirits Selection”, 24.04.2023, https://spiritsselection.com/en/armenian-brandy-and-cognac-a-source-of-disagreement/, 13.08.2023.

[9] The craftsmanship of the Armenian brandy ARARAT, „ArArAt – Armenian Brandy 1887”, https://en.araratbrandy.com/production/, 13.08.2023

[10] TOUR IN “ARARAT” MUSEUM, „Yerevan Card”, https://yerevancard.com/en/category/top10/ararat-brandy-tour, 13.08.2023.